آبیاری کرتی چیست؟

آبیاری کرتی یا غرقابی (Flooding Irrigation) جز دسته آبیاری سطحی بوده که از دیرباز در بین کشاورزان رواج فراوانی داشته است. این روش نیاز به آماده‌سازی زمین قبل از شروع به کاشت محصول داشته و باید کرت بندی شود. یعنی زمین کشاورزی را در ابتدای کار به قطعات با ابعاد مختلف و به شکل مربع یا مربع‌مستطیل تراز شده، تقسیم می‌کنند و برای جداسازی آن‌ها و مرزبندی دورتادور هر قسمت را دیوارهای کوتاه خاکی می‌گذارند. به هر یک از قطعات ساخته‌شده به این روش کرت می‌گویند.

در بین کرت‌ها جوی قرار می‌گیرد که با جریان یافتن آب در آن، عملیات آب‌رسانی به گیاه انجام شود.

نکات مهم در روش آبیاری کرتی

مهم‌ترین نکته در روش آبیاری کرتی، تسطیح اساسی و صحیح زمین و کرت‌های بدون شیب در دو جهت طولی و عرضی است.

همچنین انتخاب ابعاد مناسب برای کرت‌ها نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای در روش آبیاری کرتی برخوردار است که به چهار عامل زیر بستگی دارد.

۴ عامل مهم در انتخاب ابعاد کرت در آبیاری کرتی

۱. نوع خاک

بافت و نوع خاک مزرعه و همچنین میزان نفوذپذیری آب در خاک، در انتخاب ابعاد کرت بسیار مهم است، به‌طوری‌که هر چه میزان نفوذپذیری بیشتر باشد، کرت‌ها را باید کوچک‌تر در نظر گرفت.

۲. شیب زمین

در روش آبیاری کرتی، اختلاف ارتفاع دو طرف کناری کرت‌ها و نیز میزان تفاوت اندازه در ابتدا و آغاز آن‌ها، از حد معینی نباید بیشتر یا کمتر باشد. بنابراین چنانچه زمین دارای شیب زیاد است، ابعاد کرت‌ها را بزرگ‌تر باید کرد.

۳. میزان آب ورودی به‌ کرت

حجم جریان آبی که به درون هر قسمت در یک بازه زمانی مشخص وارد می‌شود را میزان آب ورودی به کرت می‌نامند و هر چه این اندازه بیشتر، ابعاد کرت نیز باید بزرگ‌تر باشد.

۴. عرض تیغه‌ی برداشت

اندازه عرض تیغه ماشین‌ کشاورزی مخصوص برداشت محصول باید با اندازه و ابعاد کرت‌ها هماهنگ بوده و مضرب صحیحی از آن انتخاب گردد تا عملیات برداشت به‌آسانی صورت پذیرد.

انواع روش‌های آبیاری کرتی

پس از کرت بندی، عملیات کاشت محصول موردنظر آغاز می‌شود و هر زمان که نیاز به آب باشد به یکی از دو نوع روش آبیاری کرتی، کار آب‌رسانی به محصول انجام داده و کرت‌ها را مملو از آب می‌کنند تا به‌تدریج جذب خاک و گیاه شود.

۱. آبیاری کرتی بدون فاضلاب

در این نوع، هنگامی‌که آب نیاز باشد، آن را از جوی‌ها و نهرهایی که در مجاورت زمین وجود دارد، وارد کرت‌ها می‌کنند و بعد از این‌که به حد لازم رسید، آب را قطع می‌کنند.

۲. آبیاری کرتی با فاضلاب

در این نوع آبیاری کرتی، باید کرت‌ها را طولانی اما با عرض کوتاه ساخت تا آب پس از آن‌که پر شد به فاضلاب‌های تعبیه‌شده سرازیر شود. از آب فاضلاب‌ها برای تأمین آب کرت‌های زیرین استفاده می‌گردد.

کاربرد روش آبیاری کرتی

آبیاری کرتی چنانچه دارای کرت‌هایی با استاندارد و خوب باشد در زمین‌هایی که از خاکی با نفوذپذیری کم تا متوسط برخوردار هستند، مناسب و روش پر بازدهی برای آب‌رسانی به گیاه و محصول محسوب می‌گردد. اما در خاک‌هایی با نفوذپذیری بالا به دلیل مشکلات زیاد آب‌رسانی این روش توصیه نمی‌شود‌.

همچنین روش آبیاری کرتی برای گیاهانی با ریشه‌های عمیق که در فاصله کمی از همدیگر کشت می‌شوند، مناسب است و

مزایای آبیاری کرتی

۱. مناسب آب و خاک‌ شور

۲. بومی ایران

۳. عدم نیاز به تجهیزات، مهارت و تخصص

مشکلات آبیاری کرتی

متأسفانه عمده‌ترین مشکل در انواع روش‌های آبیاری سطحی ازجمله آبیاری کرتی، هدر رفت و مصرف ‌بی‌رویه آب است. از طرفی دیگر تسطیح و کرت بندی آغازین این روش نیز مسئله اساسی و مهم در میزان بازدهی روش آبیاری کرتی است که در مزارع با وسعت کم بسیار سخت است. ازاین‌رو معایب و مشکلات عمده روش آبیاری کرتی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.

۱۰ مشکل و عیب اساسی در روش آبیاری کرتی

۱. لزوم تسطیح مناسب و خوب

۲. مصرف زیاد آب

۳. خروج مواد غذایی از خاک

۴. امکان از بین رفتن و تخریب دیواره‌ها و پشته‌ها در خاک‌های سبک

۵. سله بستن خاک در زمین‌های با خاک سنگین

۶. عدم امکان استفاده برای گیاهانی حساس به غرقابی شدن

۷. لزوم استفاده از سازه‌های مناسب در زمین‌های شیب‌دار

۸. مشکلات رفت‌و‌آمد ماشین‌آلات کشاورزی در داخل زمین کشاورزی

۹. نیاز به آب فراوان و عدم استفاده در مناطق کم آب

۱۰. نیاز به مراقبت و نگهداری مداوم از کرت‌ها

سخن آخر

بنا بر آنچه گفته شد، روش آبیاری کرتی نیاز به آماده‌سازی و تسطیح ابتدایی دارد که علاوه بر دقت و مهارت در محاسبه ابعاد کرت‌ها، نیاز به صرف توان و نیرو زیادی است. همچنین این روش کنترلی بر آب نبوده و در ضمن میزان آب زیادی جهت پر شدن کرت‌ها نیاز دارد که با توجه به بحران شدید کمبود آب و نیاز به صرفه‌جویی در مصرف آن در صنعت کشاورزی به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع مصرف‌کننده آب، مشکل اساسی در آبیاری کرتی است که باید برطرف گردد. اما در کل چنانچه روش آبیاری کرتی اصلاح هم شود، به علت مشکلات دیگری که در بالا اشاره شد، فقط برای زمین‌های کشاورزی با وسعت کم و بدون نیاز به ماشین‌آلات مدرن کشاورزی مناسب است که کارها به‌صورت دستی و با کمک نیروی حیوانات انجام شود.